Tak zwana lateralizacja jest procesem kształtowania się dominacji stronnej u dziecka, czyli przewagi czynnościowej jednej strony ciała nad drugą. Każde dziecko nieco inaczej przechodzi lateralizację i w różnym czasie. Jeśli zachodzą zaburzenia lub opóźnienie tego procesu, może to skutkować powstaniem u dziecka kłopotów z koncentracją, pisaniem, czytaniem lub nadpobudliwość psychomotoryczna.
Lateralizacja prawostronna lub lewostronna
Za określoną stronność – czyli lateralizację prawostronną lub lewostronną, odpowiada przeciwległa półkula mózgu. Za typowy uważa się rodzaj przewagi, w której ręka prawa dominuje nad lewą. U osób praworęcznych dominującą półkulą jest półkula lewa, co spowodowane jest naturalnym skrzyżowaniem dróg nerwowych w mózgu.
Leworęczność u dzieci nie jest zaburzeniem i nie trzeba podejmować kroków zmierzających do zmiany lateralizacji. To nie anomalia i nie musimy zmuszać nasze dzieci do zmiany ręki dominującej przy wycinaniu czy pisaniu i rysowaniu. W naszym przedszkolu takie dziecko otrzyma po prostu np. nożyczki dostosowane do jego stronności.
Lateralizacja jednorodna prawostronna interpretowana jest jako dominacja prawego oka, prawej ręki i prawej nogi. Zdecydowana większość z nas tak ma, ale są i ludzie, którzy mają lateralizację jednorodną lewostronną, gdzie dominująca jest lewa ręka, lewa noga i lewe oko.
Kiedy można mówić o opóźnionej lateralizacji?
Zasadniczo przyjmuje się, że pomiędzy 3. a 5. rokiem życia dziecka ustalana jest zręczność rąk, choć wielu rodziców zauważa preferencję jednej ręki o wiele wcześniej, nawet w okresie niemowlęcym, kiedy wykształca się czasem chwyt jednoręczny.
W okolicach 2. roku życia przejawy wcześniej zauważalnej lateralizacji zwykle słabną, ponieważ dziecko uczy się chodzić, do czego angażuje obie półkule mózgowe. Po drugim roku życia lateralizacja powinna zacząć się ponownie rozwijać, ale nie zawsze tak jest. Dzieci różnią się od siebie nie tylko przewagą czynnościową jednej ze stron, ale także tempem zakresem oraz siłą procesu lateralizacji. Najlepiej więc przeprowadzić badanie diagnostyczne lateralizacji u dziecka dopiero 3-letniego, które osiągnie odpowiedni poziom rozumienia instrukcji słownych, naśladownictwa i dojrzałości motorycznej.
Prawidłowo rozwijające się dziecko powinno wykazywać wyraźną preferencję jednej ręki, nogi, oka i ucha około 4. roku życia. Niemniej ostateczna dominacja czynności ruchowej ustala się do 6. roku życia.